Çocuk sonuçta ne olacak yapacak tabi..” kısmı artık tarihe karıştı. Eskiden bir çok şeyi normal karşılayan kültürümüz artık bazı davranışlara gözü kapalı bakmamakla birlikte erken önlem alma konusunda çabalamaktadır. Günümüzde olumlu davranış elde etmek için okullarda bir çok teknik kavram evde ise bir çok kural gözümüze çarpmaktadır. Aileler çocuklarının ileriki hayatlarında sorun yaşamamaları için çok küçük yaşlarda belli bir sistem doğrultusunda gelişmelerini istemektedirler. Bu sebeple hem okuldan destek beklemekte hem de evdeki düzenini bu destekle birlikte değiştirmek ya da güncellemek istemektedirler.

Peki bu olumlu davranışları nasıl elde edebiliriz? Kolay mıdır zor mudur? Aslında belli başlı net değişmeyen noktalarla birlikte çocuğa göre süresi değişen bir süreçtir. Zorluk kolaylık kısmı çocuğun yaptığı davranışı değiştirmede inat etmesi ve bu inat karşısında ebeveynlerin ya da öğretmenlerin net duruşudur. Bu süreç ne kadar kısa olursa, davranış kazandırılması da o kadar kolay olarak kabul edilir. Peki bu davranışlar nasıl kazandırılır?

Bir önceki paragrafta da belirtildiği gibi kesinlikle değiştirilen davranışın ya da kazandırılan olumlu davranışın oluşma sürecinde çocuk karşısındaki net duruşu, -ne olursa olsun, ne kadar zorlarsa zorlasın- asla bozmamak olmazsa olmazdır. Sonrasında da olumsuz olan onu suçlayıcı ifadelerden kurtulup olumlu ama aynı hedefe ulaşan cümleler kullanmak çocuğu olumlu davranışa karşı güdüleyecektir. Örneğin, “ödevlerini yine yapmadın öğretmenin kızacak” yerine “ödevlerini yaparsan öğretmenin mutlu olup sana aferin diyebilir” tarzında ifadeler kullanabilirsiniz. Bu dili, ifadeyi tüm davranışlar için kullanabilir en azından çocuğun o suçluluk durumuna geçmesini engelleyip, kendisini iyi hissederek davranışın yapılmasına katkı sağlayabilirsiniz.

Bir diğer önemli nokta ise davranışlar… Beklentiler çocuğa olumlu bir dil ile anlatıldıktan sonra olumlu davranışın yapılması halinde ödüllendirmek, davranışın değişmemesi halinde ödülün ertelenmesi ve her iki durumda da çocuğa kısa net ve açıklayıcı bir tavırla durumu anlatmaktır. Çocuğa karşı tutarlı olmak ve davranış kazandırma sürecinde ona destekçi ilerlemek çok önemlidir. Çünkü çocuk daha önce yapmadığı ve aslında kendisi için zor olan bir şeyi kendine benimsetmeye uğraşırken hem beden dilimizle hem konuşmalarımızla hem de kendi davranışlarımızla onu pozitif yönde etkilemeliyiz. Israrcı davranışlar var ise o davranışın sebebi sorulduktan sonra “başka ne yapsaydın daha iyi olurdu ya da daha iyi hissederdin” şeklinde sorularla çocuğu kendi cevabıyla aslında olumlu davranışı söyletmeye çalışmak yine sürecin bir parçasıdır.

“Arkadaşına sinirlendin ve onun kalemini çöpe attın peki çöpe atmaktan başka o anda ne yapabilirdin?” şeklinde sorularla farklı yanıtlar almak çocuk için çözüm sürecinde daha yardımcı olacak bir tekniktir. Ayrıca burada önemli olanın, davranış olduğunu ortamda bulunan kişilerle hiç bir ilgisi olmadığını anlatmaktır. Çocuk kişileri değil yaptığı davranışı göz önünde tutmalı ve tarafsız şekilde davranışının değiştirilmesi için çabalaması istenmektedir. Sözel olarak ödülleri en küçük bir adımda bile çocuğa sunmalıyız. Bu durum çocuğun bir sonraki adıma geçmesini kolaylaştırır.

Motive olan, kendini iyi ve güvende hisseden bir çocuktan dileyin ne dilerseniz…

Uzman Klinik Psikolog

Hande UYSAL